“Il pianeta delle scimmie”
No son un cinefilo. Da figgeu, quande ancon no gh’ea o streaming, anavo a-i cineclub, de vòtte pe coioxitæ, de vòtte pe nöia ò solitudine. Ò visto coscì inti primmi anni Ottanta inte un vegio cineclub zeneise (fòscia o Nickelodeon?) “Il pianeta delle scimmie”. Aivo za lezzuo o libbro quarche anno avanti, da appascionou e onnivore lettô de fantasciensa, quæ eo. A pellicola ch’a l’ea za un cult (a l’é do 1968) però a m’aiva corpio assæ e a m’aiva fæto raxonâ, a-o delà da generica malinconia ch’o m’aiva inspirou o romanso. Gh’ò pensou torna che no l’é guæi trovandomelo in tv inte un zapping da insònnia notturna, e ò provou à dâ forma in etæ meuia à quelle imprescioin de un tempo.
O cine o l’é pensceo pe imagine e inta pellicola se peu cheugge a-o manco doî discorsci, sovrapòsti e intersecæ. Da unna parte gh’é unn’utopia antitecnològica, de critica a-o progresso; da l’atra unna distopia de fin da stöia, de mòrte de unna civiltæ.
L’utopia antitecnològica a l’é incarnâ da-a societæ de scimie che a l’é vegnua apreuvo à quella umaña, e che a rapresenta o sfondo in sciô quæ se sviluppa a stöia. Unna societæ bella ordinâ, prudente, tetragona à l’innovaçion, ch’a se contenta de unna tecnologia redumentale. L’irruçion, ançi, o ritorno da presensa de l’òmmo civilizzou o constituisce un fattô de perturbaçion de sta societæ statica.
À sconvòlze o mondo de scimie no l’é tanto fæto che i òmmi seggian dotæ de paròlla, che incarnan a figua paradossale de l’animâ sençiente, quante ciutòsto a temmansa che a seu presensa a constituisce un fattô de rineuvamento, de transformaçion de unna societæ bloccâ. L’òmmo o l’é ascì, sensa voei, unna causa de acceleraçion, o caxoña un cangiamento soçiale che comme capiscian i vegi savi scimia o l’é potençialmente distruttivo.
E chì se sovrapoñe l’atro discorso: l’umanitæ a pâ condanna a-a stöia, a no peu restâ inte quella condiçion de immobilitæ astòrica, atraverso a quæ se reprodue a societæ de scimie, a l’é pe seu natua portatoa de desordine, de acceleraçion. A corpa do protagonista a no l’é donca solo quella de materializzâ unn’imposcibilitæ, quella de l’existensa de unn’intelligensa “atra”, impindo un ordine che o s’é constituio intorno a-o postolou de l’“animalitæ” di ëse umen, ma ascì e sorviatutto quella de açende torna unna sciamma prometeica, che comme sa e scimie a l’é a premissa de l’autodistruçion. L’an imparou da-e roiñe da civiltæ de primma, che rapresentan o no-dito fondativo à l’origine do seu mondo, e do seu mòddo de vitta.
E chì se inseisce e se definisce l’atro grande tema: l’autodistruçion de societæ umañe. À l’origine de st’imbösâ o rappòrto òmmo-scimmia gh’é un conflitto grandiscimo che o s’é descadenou in passou, unna catastrofe che a l’à permisso che se inneschesse unna meña de alternansa biològico-evolutiva. Quande s’arresta unna ramma de l’evoluçion comensa à scioîne unn’atra, e tanto che l’umanitæ a torna in derê à unna condiçion semi-feriña e scimie se evòlvan scin à razzonze o linguaggio e à construî unna societæ meno avansâ de quelle umañe, me meno in contrasto co-a natua. O messaggio che o se porrieiva leze o pâ ëse quello de unna meña de iper-rousseauismo, che o disegna unna prospettiva pe-a quæ i staddi precedenti da stöia umaña son stæti megio de quelli attuali, e a civiltæ a l’é perdia de equilibrio e impoveimento uman.
Concluxon de seguo romantica, ma che a treuva ancheu quarche consonansa inte di discorsci à cavallo tra ecologismo radicale, antropologia politica e teorie anarchiche radicali comme o primitivismo de John Zernan. Ammiando in derê se scrovieiva donca che se stava megio quande se stava pezo. In realtæ però, ammiando ben, inta pellicola gh’é doe poxiçioin: se da un lou gh’é unna denonçia di “eccesci do progresso”, da l’atro gh’é a critica a-e societæ statiche. No se peu tornâ in derê, no se dà ni decrescite feliçi ni segonde opportunitæ, e tentaçioin regresciste piccan contra a realtæ, e a prospettiva de l’Apocalisse a peu servî solo pe comprende che beseugna frontezzâ con consapevolessa o nòstro destin. L’umanitæ a no peu che anâ avanti in sciô percorso faustian…