Michel Foucault, Surveiller et punir, 1975

Coscì, segondo un regolamento da fin do secolo XVIII, e precauçioin da piggiâ quande a peste a se manifestava inte unna çittæ.

Avanti de tutto unna rigorosa divixon do spaçio in settoî: se særa, se capisce, a çittæ e o “territöio agricolo” lì da vexin, proibio sciortîne sotto peña da vitta, ammassamento de tutte e bestie sensa padron; suddivixon da çittæ in quartê separæ, donde vëgne instituio o potere de un intendente. Ògni stradda a l’é missa sotta l’autoritæ de un scindico, ch’o ne tëgne a sorveggiansa; se o â lascesse, o saiæ punio co-a mòrte. O giorno designou, se ordena che ciaschedun o se sære inta seu casa: proibiçion de sciortîne sotta peña da vitta. O scindico o va de persoña à serrâ, da l’esterno, a pòrta de casa; o se pòrta apreuvo a ciave, che o rimette à l’intendente de quartê; sto chì o l’avvarda scin a-a fin da quaranteña. Tutte e famigge avian fæto e seu provixoin, ma pe-o vin e o pan saià stæto inandiou, tra e stradde e l’interno de case, de picciñe condute de legno, che permettan de fornî à ciaschedun a seu raçion, sensa che ghe segge communicaçion tra i fornitoî e i abitanti; pe-a carne, o pescio, e verdue, se deuvià de tagge e di cavagni. Se saià assolutamente neçessäio sciortî de casa, se faià un pe vòta e evitando ògni incontro. No va in gio nisciun, levou i intendenti, i scindichi, i sordatti da guardia e – ascì tra e cöse infette, da un cadaveo à l’atro – i “crövi” che l’é indifferente abandonâ a-a mòrte: son “persoñe da pöco che transpòrtan i maròtti, assottæran i mòrti, poliscian e fan diversci serviçi vili e abbietti”.

Spaçio taggiou con esattessa, inmòbile, rappreiso. Ciaschedun o l’é stivou a-o seu pòsto. E se o se mescia, ne va da vitta, contaggio ò puniçion.

L’inspeçion a fonçioña sensa pòsa. O contròllo o l’é à l’erta dondesesegge: “Un consciderevole còrpo de miliçia, commandou da offiçiæ de qualitæ e gente da ben”, còrpi de guardia a-e pòrte, a-o palaçio communale e inte ògni quartê, pe rende l’obbediensa da popolaçion o ciù pronta e l’autoritæ di magistræ o ciù assolua poscibile, “coscì comme pe sorveggiâ tutti i desordini, röbaliçi, sacchezzi”.

A-e pòrte, pòsti de sorveggiansa; a-o cavo de stradde, de sentinelle. tutti i giorni l’intendente o vixita o quartê do quæ o l’é responsabile, o s’informa se i scindichi compiscian o seu dovei, se i abitanti an da mogognâne; sorveggian “e seu açioin”. Tutti i giorni o scindico ascì o passa pe-a stradda da quæ o l’é responsabile; o se ferma davanti à ògni casa; o fa mette tutti i abitanti a-i barcoin (quelli che dessan solo inta corte se veddieivan assegnou un barcon in sciâ stradda donde nisciun atro o porriæ mostrâse); o ciamma ciaschidun pe nomme; o s’informa da condiçion de tutti, un pe un – “i abitanti saian obbligæ à dî a veitæ, sotta peña da vitta”; se quarchidun o no se presentià a-o barcon, o scindico o ne domandià e raxoin: “Inte sto mòddo se descrovià façilmente se sa dà ricòvero à mòrti ò à maròtti”. Ognidun serrou inta seu gaggia, ciaschidun a-o barcon, rispondendo a-o seu nomme, mostrandose quande gh’ô domanda: a l’é a grande revista di vivi e di mòrti. (...).

Çinque ò sei giorni apreuvo à l’iniçio da quaranteña, se procede a-a desinfeçion de case, uña pe uña. Se fan sciortî tutti i abitanti; inte ògni stançia se tia sciù e se sospende “i mòbili e e merçe”; se spantega de essense, che se fan bruxâ dòppo avei serrou pe ben i barcoin, e pòrte e sciña i garbi de ciaveuie, che vëgnan impii de çeia. Infin, se særa a casa areo, tanto che se consumma e essense; comme à l’ingresso, se perquixisce i profummatoî “in presensa di abitanti da casa, pe vedde se sti chì no aggian, sciortindo, quarcösa che no gh’avessan intrando”. Quattro oe apreuvo i abitanti peuan intra torna in casa. (...).

Exiliâ o lebbroso e arrestâ a pesta no compòrtan o mæximo seugno politico. L’un o l’é quello de unna communitæ pua, l’atro quello de unna societæ disciplinâ. Doe mainee de eserçitâ o potere in scî òmmi, de controllâ i seu rappòrti, de desfâ i seu intressi peigoxi.